Duurzaam bouwen in de praktijk en Mozes

Door een vriend van mij, Rob (bioloog, duurzaam bouwadviseur, meubelmaker), ben ik betrokken geraakt bij het organiseren van een festival over duurzaamheid, wetenschap en kunsten. Vervolgens zaten we ineens met een huis in Italië en een altijd te krap budget.
Aanvankelijk heb ik met Rob naar de ideale oplossing gekeken met allerlei technologische hoogstandjes als zelf regulerende ventilatieroosters in het raam, via internet vanuit Nederland bestuurbare verwarming op basis van warmtepompen etc. Later kom ik hierop terug, meer inhoudelijk en met een verslag van de Installatiebeurs in de Jaarbeurs in Utrecht. Ik vind het een leuk onderwerp, maar ik dacht ook: die Italianen, dat vinden ze vast onzin dat duurzame bouwen. Niets bleek minder waar.
Onze eigen 'geometra' Ugo (geometra = architect/projectmanager/vergunningenaanvrager) bleek helemaal 'into' dit onderwerp te zijn, en dat werd duidelijk door een onuitgesproken meningsverschil met de lokale aannemersbedrijven.

Wat wil het geval? Ons huis heeft eigenlijk een goede structuur. Ondanks de lichte aardbevingen in het gebied (het is niet ver van Aquila), zijn er geen noemenswaardige grote scheuren in het huis. Een interessant detail is nog dat de vloeren van de benedenverdieping gewoon zijn aangebracht op de grond, en dus niet op een fundament, al dan niet voorzien van kruipruimte. Er zijn ooit gewoon sleuven gegraven in een rechthoek ter grootte van het huis, en daar zijn muren in gebouwd.
Het huis bestaat uit twee delen: links is nieuwer en  beter, rechts is ouder en slechter. Het afgelopen half jaar hebben wij een aantal aannemers door het huis geleid, en een deel van hen kwam al snel met de volgende oplossing: het rechter, slechte, deel gewoon afbreken. Opnieuw opbouwen is goedkoper dan renoveren. En ook beter, vinden zij, zeker gezien die slechte, zwakke, stenen die zijn gebruikt voor de binnenmuren.

Vervolgens die keuze met de geometra Ugo besproken. Hij kwam met een heel andere visie. In de 'bioarchitettura' van de afgelopen jaren wordt er juist weer gewerkt met deze 'zwakke' stenen: dit zijn namelijk stenen van klei uit onze grond, die in een vorm zijn geperst en in de zon zijn gedroogd. Het blijkt nu, uit experimenten op Sardinië, dat het binnenklimaat in huizen gemaakt met deze 'mattoni crudi', ruwe, ongebakken stenen, heel aangenaam en 'natuurlijk' is. Al langer zijn die lemen huizen bekend, o.a. uit projecten in Californie, maar dit is in Italië in ieder geval een herontdekte techniek. Deze 'mattoni crudi' blijken het fundament voor het nieuwe bouwen!

Ik moet de door Ugo aangereikte artikelen nog lezen (lees: proberen online te vinden en door de Google vertaalmachine gooien; zie mijn andere tekst hierover), maar de link naar het tijdschrift krijg je alvast (Bioarchitettura-rivista.it) en een beschrijving van een andere publicatie :
- keywords: terra-cruda, mattoni-crudi, Sardegna,tecnologie-tradizionali, argilla, sassi, pietre, bioarchitettura
- samenvatting: Panoramica sulle tecnologie tradizionali usate in Sardegna : sassi, pietre squadrate e non, mattoni crudi, tecniche miste, mattoni cotti, con immagini tratte dal testo di Osvaldo Baldacci "La casa rurale in Sardegna" del 1952. Attualmente nell'isola almeno due generazioni soffrono visivamente e fisicamente della perdita di qualità del loro modello di abitare. En zo is het maar net.

Op een Duitse site Terragena hebben ze het over de 'Rohrziegel': Der Bachstein auf rohe Lehm, Adobe genannt, ist eine Mischung von Lehm und am Sonne trockene Stroh. Er hat unzählige Wirkungen: er ist ein Feuchtigkeitsregulator für die Räumen, akustischer, thermischer Isolator und er schützt auch vor den elektromagnetischen Felder. (Dat van die 'elektromagnetische Felder' zou ik met een korreltje zout nemen.)

De associatie hierbij, voor een gereformeerde domineeszoon, is natuurlijk met de bouwmaterialen van de Israelieten die in Egypte stenen van klei moesten maken:  "De Israëlieten ......moesten voor de farao de voorraadsteden Pitom en Raämses bouwen .... ze moesten stenen maken van klei en op het land werken", uit Exodus 1, 1-22 (Nieuwe Bijbelvertaling: Exodus 1,1-22)". In het verhaal over de toren van Babel staat er 'Ze zeiden tegen elkaar: ‘Laten we van klei blokken vormen en die goed bakken in het vuur.’ De kleiblokken gebruikten ze als stenen, en aardpek als specie. (Nieuwe Bijbelvertaling: Genesis 11,1-4). Die stenen waren dus wel gebakken, voor de toren van Babel, en die van de Egyptische bouwwerken niet!   

NB: In de productie is van deze stenen is dus ongeveer geen elektrische energie gaan zitten. Los hiervan speelt natuurlijk het heen en weer vliegen met Ryanair (Ryanair). Het is echt erg goedkoop: soms vliegen we met zijn tweeën voor 50 Euro, all-in. Maar het is wel een hoop uitstoot; gelukkig hebben we genoeg ruimte voor flink wat compenserende bomen.